M1 contains the prologue from UP, with changes shown in italic. For the first time a paraph (¶ ) introduces the second paragraph, an innovation which is repeated in all later Parisian editions having a Prologus.
The prologue has two changes from that in M1; pregustat is omitted, and Rothomagensis is changed to Parisiensis:
Morand's second edition of the CA includes a number of orthographical changes, and a few changes in French definitions, as well as a large quantity of additional typographical errors.
CUm etenim nullatenus ad artes pertingere veleant
ignorantes partes: Et ignoratis principiis philosopho
teste ignorantur et conclusiones: pro novellorum
tediumque iuvenum introductione cuius generis cuius
proprietatis fit quidve significet dictio queque
vernacula lingua utcunque dignum arbitrati sumus
explicare ut ipsi matris bone ac nutricis prime
grammatices lac suave suggant: pregustent pregustantes in
doctrina crescant docti et iam adulti superiorum artium
leti vinum ebibant. In hoc siquidam opusculo
lectitantes sese plurimum oblectabunt. In se parum
habebit fructus quis enim artifex suo in opere materiam
non presupponat: Itaque materiam tum ad orationes
congruas tum ad propositiones veras vel falsas terminos
seu dictiones esse ignorat nullus. Quem etiam latet ex
propositionibus sillogismos ac disputationes componere
tam logici quam oratores. Si attente solliciteque hunc
legas libellum vigillansque consideres: tenaciter
memorie commendes radicem tibi scientiarum ministrabit.
Luce clarius succinte compendioseve per ordinem
litterarum docebit ut prediximus cuius generis sit cum
significato eius quelibet pars declinabilis. In partibus
igitur per articulos declinandis littera sola in fine
linee posita genus edocebit in verbis quoque pariter idem
demonstrabit. Vide igitur et perlege perutilem
pernecessarium singulis et omnibus in artibus edoceri
cupientibus librum quem tibi enpressum
correctumque ac emendatum insignis illa urbs
metropolitana Rothomagensis viris illustribus omnimodis
scientiis edoctis referta reddit parat et tradit ut
fructum in eo percipias optatum, studiose vivas. ac
tandem felicitatem consequaris eternam. Amen.
¶ Nota igitur in partibus per articulos
declinabilibus si in extremo seu fine linee apponatur una
sive quedam litterarum sequentium genus significabit.
videlicet. m. masculini geueris. Item. f. feminini
generis. n. neutri generis. c. communis generis. Item. o.
omnis generis. du. dubii generis. epi. epiceni generis.
In verbis etiam a. in fine linee et post significatum
posita significabit quod activum est, seu actui
generis est: n. neutrum vel neutri generis. de. deponens
vel deponentis generis est. com. commune vel communis
gereris: ad. significabit quod est adverbium.
¶ Catholicon abbreviatum exponens vocabula multarum dictionum. Exaratum per Michaelem le noir commorantem supra pontem sancti Michaelis ad intersignium sancti Johannis evangeliste. Anno domini .M.CCCC. nonagesimoseptimo. Die vero secunda mensis Maii.
¶ Catholicon abbreviatum exponens vocabula multarum dictionum. Exaratum per Johanem treperel commorantem supra pontem nostre domine <sic = dominae> ad intersignium sancti Laurentii. Anno domini .M.CCCC. nonagesimonono. Die vero secunda mensis Maii.
The rapid appearance of T2 may have been prompted by a desire to correct the earlier faulty edition. The text of the prologue in T2 is a copy of that in LN, including tedium and Rothomagensis; however, it is flawless in execution, without typographical errors that we have found.
This care is evident throughout the text, where most of the errors in T1 are corrected. Apart from these changes, T2 is a copy of the first edition.
CUm etenim nullatenus ad artes pertingere valeant
ignorantes partes. Et ignoratis principiis (philosopho
teste) ignorantur et conclusiones: pro novellorum
rudiumque iuvenum introductione cuius generis
cuius proprietatis sit. quod ve significet
dictio queque vernacula lingua utcunque dignum arbitrati
sumus explicare ut ipsi matris bone ac nutricis prime
grammatices lac suave sugant pregustantes in doctrina
crescant. docti et iam adulti superiorum artium leti
vinum ebibant. In hoc siquidem opusculo lectitantes sese
plurimum oblectant. In se parum habebit fructus
quis enim artifex suo in opere materiam non presupponat.
Itaque materiam tum ad orationes congruas tum ad
propositiones veras vel falsas terminos seu dictiones
esse ignorat nullus. Quem etiam latet ex propositionibus
sillogismos ac disputationes componere tam logici quam
oratores? Si attente solliciteque hunc legas libellum
vigilansque consideres tenaciter memorie commendes
radicem tibi scientiarum ministrabit. Luce clarius
succinte compendioseve per ordinem litterarum docebit ut
prediximus cuius generis sit cum significato eius
quelibet pars declinabilis. In partibus igitur per
articulos declinandis littera sola in fine linee posita
genus edocebit in verbis quoque pariter idem
demonstrabit. Vide igitur et perlege perutilem
pernecessarium singulis et omnibus in artibus edoceri
cupientibus librum quem tibi impressum correctumque ac
emendatum insignis illa urbs metropolitana
Parisiensis viris illustribus omnimodis scientiis
edoctis referta reddit parat et tradit ut fructum
ex eo percipias optatum studiose vivas: ac tandem
felicitatem consequaris eternam. Amen.
¶ Nota igitur in partibus per articulos
declinabilibus. si in extremo seu fine linee apponatur
una sive quedam litterarum sequentium genus significabit.
videlicet. m. masculini generis. Item. f. feminini
generis. n. neutri generis. c. communis generis. Item. o.
omnis generis. du. dubii generis. epy.
epicheny generis. In verbis etiam a. in fine linee
et post significatum posita significabit quod activum
est, seu activi generis est. n. neutrum vel neutri
generis. de. deponens vel deponentis generis est. com.
commune vel communis generis. ad. significabit quod est
adverbium.
and the colophon is modelled on that in LB (see 4.2.18.1.):
B was the source for one further edition, printed in Paris in the 1520s.
Hérouf clearly copied B but the edition is very corrupt; a number of articles are omitted and there are many typographical errors.
Printing of the CA in Paris came to an end with Hérouf's edition. We turn back now to Rouen and the other stream of editions flowing from MM.
[Next] -- [Table of Contents]